1η ΔΕΚΕΜΒΡΗ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ AIDS

Tι ειναι το aids?Πως μεταδιδεται?Πως μπορω να προφυλαχθω?Σε αυτες και πολλες αλλες ερωτησεις οι απαντησεις βρισκονται παρακατω: 1. AIDS
Ορισμός - Τι είναι το AIDS ;


AIDS είναι τα αρχικά των λέξεων Acquired Immunodeficiency Syndrome (Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας). Είναι το τελικό στάδιο μιας λοίμωξης που προκαλείται από έναν ιό, τον ιό HIV (Human Immunodeficiency Virus).

2. Φορείς
Τι είναι ο φορέας;
Είναι το άτομο που έχει μολυνθεί με τον ιό, αλλά δεν έχει νοσήσει ακόμα (δηλ. δεν έχει παρουσιάσει κανένα σύμπτωμα). Λέγεται και HIV (+) άτομο ή οροθετικός για HIV. Το άτομο αυτό μεταδίδει τον ιό στους άλλους μέσω του σεξ, αίματος ή με τον τοκετό (περιγεννητική μετάδοση).

3. Περίοδος Επώασης
Τι είναι (και πόσο χρόνο κρατάει) η περίοδος επώασης;


Είναι το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη στιγμή της μόλυνσης, μέχρι: α. Την ορομετατροπή (την ανίχνευση δηλ. για πρώτη φορά των αντισωμάτων έναντι του ιού στο αίμα). Κατά μέσο όρο διαρκεί 3 μήνες. β. Την εμφάνιση των πρώτων κλινικών συμπτωμάτων γ. Την εμφάνιση του πλήρους συνδρόμου AIDS. Τα (β) και (γ) μπορεί να διαρκέσουν και χρόνια.


Back to top of page

4. Ανοσολογική Ανεπάρκεια
Τι σημαίνει Ανοσολογική Ανεπάρκεια; Με ποιό τρόπο προκαλείται από τον ιό;


Ο οργανισμός του ανθρώπου διαθέτει μια τεράστια ποικιλία αμυντικών όπλων απέναντι στα χιλιάδες μικρόβια και τους μικροοργανισμούς που υπάρχουν στο περιβάλλον. Την άμυνα αυτή την έχει αναλάβει το ανοσοποιητικό σύστημα. Το σύστημα αυτό αποτελείται από διάφορες ομάδες κυττάρων και κυρίως από λεμφοκύτταρα. Το κυριότερο από τα κύτταρα αυτά, ο "αρχηγός" θα λέγαμε της "αμυντικής ομάδας" του οργανισμού, είναι το Τ4 λεμφοκύτταρο. Τι ακριβώς κάνει το κύτταρο αυτό; Μόλις κάποιο μικρόβιο εισβάλλει στον οργανισμό, αυτό είναι που δίνει το σύνθημα και στη συνέχεια συντονίζει όλες τις αμυντικές ενέργειες του οργανισμού, ώστε τελικά να σκοτωθεί ο ξένος εισβολέας. Δυστυχώς όμως, ο ιός του AIDS αποδείχθηκε ο "πονηρότερος" των ιών, και βέβαια ο πιό επικίνδυνος : μπαίνοντας στο αίμα, προσβάλλει ακριβώς αυτά τα κύτταρα και τα χρησιμοποιεί σαν εργοστάσια παραγωγής νέων ιών ενώ ταυτόχρονα τα καταστρέφει. Το αποτέλεσμα είναι μοιραίο. Η άμυνα του οργανισμού καταρρέει με συνέπεια μικρόβια που σε φυσιολογικά άτομα δεν προκαλούν νόσο, σε ασθενείς με ΑIDS, να προκαλούν σοβαρές και συχνά θανατηφόρες αρρώστιες.


5. HIV - είδη του ιού
Τι σημαίνει HIV; Πόσα είδη ιού υπάρχουν;


HIV σημαίνει Human Immunodeficiency Virus, δηλ. Ιός Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας. Υπάρχουν 2 τύποι ιού : ο HIV 1 και ο HIV 2. Ο κυρίαρχος παγκοσμίως τύπος, είναι ο HIV 1.

6. Προέλευση ιού
Πότε και που πρωτοεμφανίστηκε η νόσος; Μάθαμε τελικά από που προήλθε ο ιός;


Στις δεκαετίες του 1960 και 1970 είχαν αναφερθεί μεμονωμένες περιπτώσεις ανεξήγητης ανοσοκαταστολής στις βιομηχανικές χώρες. Φαίνεται ότι το AIDS είχε "κτυπήσει" και πριν το 1981 στις δεκαετίες του '70 ή και του '60 ακόμα. Στον άνθρωπο βρέθηκαν αντισώματα του AIDS σε δείγματα αίματος του 1959. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με το ιατρικό περιοδικό Lancet το σύνδρομο υπάρχει από το 1954 τουλάχιστον. Αυτό αποκαλύφθηκε από την επανεξέταση οργάνων ενός 25χρονου ναύτη, ο οποίος πέθανε το 1959 από μια "μυστηριώδη" ασθένεια. Τα όργανα του ναύτη είχαν φυλαχτεί γιατί η ασθένεια που τον οδήγησε στο θάνατο ήταν άγνωστη. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων ο ναύτης εκείνος έπασχε από AIDS και θα έπρεπε να έχει μολυνθεί τουλάχιστον 5 χρόνια νωρίτερα, δηλ. το 1954. Μετά το 1978, οι σποραδικές περιπτώσεις πλήθυναν, μέχρι που τον Ιούνιο του 1981, μια σύντομη αναφορά από Αμερικανούς γιατρούς, περιέγραψε 5 περιπτώσεις πνευμονίας από το μικρόβιο Pneumocystis Carinii σε ομοφυλόφιλους του Los Angeles που προηγουμένως ήταν υγιείς. Η Pneumocystis Carinii είναι ένα μικρόβιο που ενώ σε άτομα με φυσιολογική άμυνα δεν μπορεί να προκαλέσει ασθένεια, σε άτομα με μειωμένη άμυνα και ανοσία προκαλεί σοβαρές πνευμονίες, συχνά θανατηφόρες. Σχεδόν ταυτόχρονα, δημοσιεύτηκαν ανάλογα περιστατικά με κοινό χαρακτηριστικό τους την πτώση της ανοσίας του οργανισμού. Ηταν φανερό ότι ένα "μυστηριώδες" σύνδρομο", με κλινικές εκδηλώσεις που μέχρι τότε σπάνιζαν, άρχιζε να διαδίδεται επικίνδυνα μεταξύ των ομοφυλοφίλων. Τον Μάιο του 1983, πρώτος ο Γάλλος Montagnier και οι συνεργάτες του, ανακοίνωναν την απομόνωση του νέου ιού σε ένα ασθενή με λεμφαδενοπάθεια στο Παρίσι.
Η αρχική πηγή του ιού φαίνεται πάντως από νεώτερα δεδομένα, ότι είναι ο χιμπαντζής.
Αυτό, ανακοινώθηκε στο τελευταίο (VI) Παγκόσμιο Συνέδριο για τους Ρετροϊούς. Ο χιμπαντζής του είδους Pan Troglodytes Troglodytes, βρέθηκε στη Δυτική Ισημερινή Αφρική, στη περιοχή δηλαδή που αναγνωρίστηκε η πρώτη περίπτωση AIDS. Η ερευνήτρια Beatrice Hahn, MD, του Πανεπιστημίου της Alabama στο Birmingham, είπε ότι ο ιός πιθανόν μεταπήδησε στον άνθρωπο τα τέλη της δεκαετίας του 1940 ή στις αρχές του ‘50, σαν αποτέλεσμα της ευρείας βρώσης τέτοιου κρέατος από τους ανθρώπους. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο HIV-1 μεταδόθηκε στον άνθρωπο όταν κυνηγοί εκτέθηκαν στο μολυσμένο αίμα.
Ενώ ο HIV είναι σχετικά νέος ιός για τον άνθρωπο, οι χιμπαντζήδες, θεωρείται ότι μεταφέρουν τη δικιά τους ποικιλλία ιού – τον SIVcpv – για εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια, χωρίς όμως να νοσούν.
Από τη στιγμή που οι χιμπαντζήδες είναι γενετικά παρόμοιοι κατά το 98% με τους ανθρώπους, λέμε ότι εφ’ όσον βρούμε για ποιό λόγο οι μαϊμούδες αυτές δεν εμφανίζουν τη νόσο, μπορεί να βοηθηθούμε στην εύρεση του εμβολίου.

7. Kλινική συμπτωματολογία
Mε ποιά συμπτώματα πρωτοεμφανίζεται η νόσος; Πως εξελίσσεται κλινικά;


Τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να είναι πυρετός, διάρροιες, απώλεια βάρους καθώς και υποτροπιάζουσες στοματικές μυκητιάσεις και λοιμώξεις από έρπητα είτε απλό είτε ζωστήρα. Η πτώση της άμυνας του οργανισμού έχει επίσης σαν συνέπεια την εμφάνιση διαφόρων καρκινωμάτων, κυριότερο και χαρακτηριστικότερο από τα οποία είναι το Σάρκωμα Kaposi. Στην εξέλιξη της νόσου εμφανίζεται πληθώρα συμπτωμάτων από όλα τα συστήματα, συμπεριλαμβανομένων και των νευρολογικών. Ετσι, επειδή ο ιός μπορεί να περάσει στον εγκέφαλο και να προσβάλλει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, προκαλούνται προβλήματα μνήμης, αλλαγή συμπεριφοράς ή και συμπτώματα άνοιας ή και σχιζοφρένειας. Μετά από μια ανελέητη πορεία που περιλαμβάνει πολλές νοσοκομειακές νοσηλείες, επέρχεται ο θάνατος.


8. Προφύλαξη
Πως μπορούμε να προφυλαχτούμε;


Λογικό είναι ότι από τη στιγμή που δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία, το μεγαλύτερο ρόλο στον αγώνα κατά του AIDS , παίζει η πρόληψη ή τουλάχιστον η επιβράδυνση του ρυθμού εξάπλωσης της επιδημίας. Απόλυτη προστασία απέναντι στο σεξουαλικό τρόπο μετάδοσης, δεν υπάρχει, εκτός βέβαια αν απέχουμε από κάθε σεξουαλική δραστηριότητα ή αν έχουμε μια απόλυτα πιστή μονογαμική σχέση. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση τα προφυλακτικά είναι ότι καλύτερο μπορούμε να συστήσουμε σήμερα. Δεν μηδενίζουν βέβαια τον κίνδυνο, εάν όμως χρησιμοποιηθούν σωστά και πάντα, η πιθανότητα μετάδοσης ελαχιστοποιείται. Θα πρέπει επίσης όλοι όσοι έχουν συμπεριφορά υψηλού κινδύνου, να την τροποποιήσουν. Οι τοξικομανείς φορείς του ιού, αποτελούν μια από τις κυριότερες πηγές μόλυνσης του ετεροφυλόφιλου πληθυσμού, γιατί μεταδίδουν τον ιό και στους σεξουαλικούς συντρόφους τους. Στην περίπτωση αυτή πρόληψη σημαίνει χρησιμοποίηση συρίγγων μιας χρήσεως.

9. Θεραπεία - Φάρμακα
Τι θεραπείες υπάρχουν σήμερα; Ποια φάρμακα χρησιμοποιούνται; Φάρμακα - μέχρι τέλους '95

1. ΝΟΥΚΛΕΟΤΙΔΙΚΑ ΑΝΑΛΟΓΑ - ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΑΣΗΣ (Reverse Transcriptase Inhibitors)

(α) AZT (Zidovudine, 2,3-azido-thymidine, ™ caps Retrovir της Glaxo - Wellcome)

(β) DDI (Didanosine, dideoxy - inosine, ™ tabs Videx της Bristol - Myers - Squibb)

(γ) DDC (Zalcitabine, dideoxy - cytidine, ™ tabs Hivid της Hoffman La Roche)

Τα φάρμακα αυτά δρουν ως ιοστατικά, ανταγωνιζόμενα τη δράση του ενζύμου "ανάστροφη μεταγραφάση" (reverse transcriptase) του HIV. Σε μονοθεραπείες (όπως συνήθως χρησιμοποιούνταν μέχρι τα τέλη του 1995) προκαλούσαν ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών του HIV, συχνότερα μετά τους 6 πρώτους μήνες της θεραπείας. Η χορήγησή τους γινόταν σε ασθενείς με πλήρες AIDS (Full Blown Syndrome) ή σε ασυμπτωματικούς με επίπεδα CD4 λεμφοκυττάρων κατώτερα των 500 /μL.



ΙΙ. Φάρμακα - από τέλους '95 μέχρι σήμερα

1. ΝΟΥΚΛΕΟΤΙΔΙΚΑ ΑΝΑΛΟΓΑ - ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΑΣΗΣ (Reverse Transcriptase Inhibitors)

(α) 3TC (Lamivudine, 3-thia-cytidine, ™ tabs 3TC ή Epivir της Glaxo - Wellcome)

(β) D4T (Stavudine, ™ tabs Zerit της Bristol - Myers - Squibb)

2. ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΠΡΩΤΕΑΣΩΝ ΤΟΥ HIV (Protease Inhibitors)

(α) Saquinavir (™ caps Invirase της Hoffman La Roche)

(β) Indinavir (™ caps Crixivan της Merck)

(γ) Ritonavir (™ caps Norvir της Abbot)

Τα φάρμακα αυτής της ομάδας δρουν αναστέλλοντας πρωτεάσες του HIV. Πήραν έγκριση από την Ευρωπαϊκή Ενωση τον Σεπτέμβριο του 1996. Χρησιμοποιούνται μόνο σε συνδυασμούς με αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης.



ΙΙΙ. Φάρμακα που αναμένονται να κυκλοφορήσουν τα επόμενα 1 - 2 χρόνια

1. ΝΟΥΚΛΕΟΤΙΔΙΚΑ ΑΝΑΛΟΓΑ - ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΑΣΗΣ (Reverse Transcriptase Inhibitors)

(α) 1952 XW (Wellcome)

2. ΜΗ ΝΟΥΚΛΕΟΤΙΔΙΚΟΙ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΑΣΗΣ (Non – nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors, NNRTI)

(α) Nevirapine (Viramune)

(β) Loviride

(γ) Delavirdine

Επίσης ιοστατικά, δρουν μέσω αναστολής της ανάστροφης μεταγραφάσης του HIV. Στις κλινικές δοκιμές ως μονοθεραπεία, έδειξαν ταχύτατη ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών από την 8η εβδομάδα. Η χρήση τους όμως σε συνδυασμούς με άλλους αναστολείς φαίνεται εξαιρετικά ελπιδοφόρα.

3. ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΠΡΩΤΕΑΣΩΝ (Protease Inhibitors)

(α) Nelfinavir (Agouron)

(β) VX-478 (Vertex της Glaxo-Wellcome)



IV. Συνοπτικά, τα εν χρήσει αυτή τη στιγμή φάρμακα, είναι :

A. ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΑΣΗΣ (Reverse Transcriptase Inhibitors)

1. AZT (™ Retrovir)

2. DDI (™ Videx)

3. DDC (™ Hivid)

4. 3TC (™ 3TC, Epivir)

5. D4T (™ Zerit)

Β. ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΠΡΩΤΕΑΣΩΝ (Protease Inhibitors)

1. SAQUINAVIR (™ Invirase)

2. INDINAVIR (™ Crixivan)

3. RITONAVIR (™ Norvir)


V. Θεραπευτικά σχήματα

Ηδη από τον Οκτώβριο του 1995 καθιερώθηκε επίσημα και γενικεύθηκε η χρήση των συνδυασμών, ενώ οι μονοθεραπείες θεωρούνται πλέον αναχρονιστικές (Συνέδριο της European AIDS Clinical Society, EACS, Κοπεγχάγη. Οκτ. 95).

Σήμερα, χορηγούνται στους ασθενείς διπλά ή τριπλά σχήματα

Τα διπλά σχήματα, περιλαμβάνουν συνήθως:

AZT + 3TC (θεωρείται το καλύτερο από τα διπλά σχήματα)

AZT + DDI

AZT + DDC

Σε περίπτωση δυσανεξίας του ασθενούς στο ΑΖΤ, αυτό αντικαθίσταται με D4T.

Τα τριπλά σχήματα περιλαμβάνουν συνήθως δύο αναστολείς ανάστροφης μεταγραφάσης (πχ. AZT + 3TC) και έναν αναστολέα πρωτεάσης (Saquinavir, Indinavir, Ritonavir).

Σύμφωνα με τα ισχύοντα στην Ελλάδα, η θεραπευτική αγωγή με τριπλό συνδυασμό, χορηγείται σε ασθενείς πού :

α) Εχουν πλήρες AIDS (σύμφωνα με τον ορισμό CDC & WHO)

β) Εχουν CD4 < 200 /μL

γ) Εχουν ιϊκό φορτίο > 30.000 copies /ml

(Τα 3 αυτά κριτήρια είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους: αρκεί και μόνο ένα από αυτά)



Οι νεώτερες απόψεις, έτσι όπως εκφράστηκαν και στα συνέδρια του Vancuver και του Birmingham (Ιούνιος και Νοέμβριος 96), συνηγορούν υπέρ της έναρξης της αγωγής σε πρωϊμότερα στάδια, ίσως και αμέσως μετά τη διάγνωση της οροθετικότητας. Συνηγορούν επίσης υπέρ της εξ' αρχής χορήγησης - τουλάχιστον - 3 φαρμάκων.

Οι απόψεις αυτές πιθανώς δεν θα αργήσουν πολύ να καθιερωθούν ή τουλάχιστον κάποιες πλευρές τους.



VI. Κόστος αγωγής

Το κόστος της αντι - HIV αγωγής είναι υψηλό. Παραμένει όμως σημαντικά χαμηλότερο από αυτό της αντιμετώπισης άλλων σοβαρών νοσημάτων ή αυτό ορισμένων ιατρικών πράξεων (μεταμοσχεύσεις, by pass κλπ).

Συγκεκριμένα και για τα Ελληνικά πάντα δεδομένα:

Κόστος αγωγής με διπλό σχήμα : ~ 1.400.000 δρχ / έτος / ασθενή

Κόστος αγωγής με τριπλό σχήμα : ~ 2.500.000 - 2.900.000 δρχ / έτος / ασθενή



VII. Η χρήση των συνδυασμών στην αντι-HIV αγωγή

Η εισαγωγή και η καθιέρωση της χρήσης συνδυασμών στην αντιρετροϊκή θεραπεία ήταν εξέλιξη που υπαγορεύθηκε από την ανάγκη αντιμετώπισης των ανθεκτικών στελεχών του HIV, που γρήγορα και εύκολα παράγονται με τη μονοθεραπεία.

Ηδη από τα πρώτα χρόνια χρήσης του AZT επισημάνθηκε το φαινόμενο αυτό. Με την συσσώρευση της εμπειρίας, η ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών επιβεβαιώθηκε και αναλύθηκε περαιτέρω. Ως απάντηση στις μεγάλου αριθμού μεταλλάξεις του HIV που οδηγούν σε ανθεκτικά στελέχη, προτάθηκε η εντονώτερη και ισχυρότερη αναστολή του με θεραπείες συνδυασμών, οι οποίες θεωρούνται πιά ως η θεραπεία του μέλλοντος.

Οι μεγάλες κλινικές δοκιμές (ACTG 175, Delta trial, NUCA 3001 A & B, NUCA 3002 A & B, CAESAR κλπ) επιβεβαίωσαν και στην πράξη την υπεροχή των συνδυασμών. Η ίδια επιβεβαίωση υπήρξε και στους εργαστηριακούς δείκτες εξέλιξης της HIV λοίωξης, όπως στο ιϊκό φορτίο όπου αποδείχτηκε ότι, επί παραδείγματι, ο συνδυασμός AZT / DDI μειώνει τον δείκτη αυτόν σημαντικά περισσότερο απ' ότι το AZT μόνο του στην οξεία λοίμωξη.

Ειδικότερα για το σχετικά νεώτερο από τα νουκλεοτίδια 3TC, απεδείχθη ότι σε συνδυασμό με το AZT όχι μόνο μειώνει σημαντικά τον σχετικό κίνδυνο εξέλιξης της νόσου, αλλά υπερέχει των DDI & DDC, τόσο σε ασθενείς με προηγούμενη εμπειρία αντιρετροϊκών, όσο και σε "naive" ασθενείς.

Ακόμα περισσότερο ενθαρρυντικά ήταν τα αποτελέσματα των trials και οι πρώτες κλινικές εμπειρίες από την χρήση των τριπλών συνδυασμών που αναφέρθηκαν πιό πάνω.

Ασθενείς σε προηγούμενη θεραπεία με AZT για περισσότερο από 6 μήνες, έλαβαν AZT / 3TC / Indinavir και ύστερα από 24 εβδομάδες, παρουσίασαν μείωση του ιϊκού φορτίου κατά 2,0 logs (ήτοι, κατά 99% πτώση της συγκέντρωσης HIV-RNA στο πλάσμα).

Ασθενείς "naive" (χωρίς προηγούμενη αγωγή) που έλαβαν το τριπλό αυτό σχήμα, παρουσίασαν αντίστοιχη μείωση κατά 3,0 logs (ήτοι, πτώση της συγκέντρωσης HIV-RNA κατά 99,9%).

Οι δυνατότητες και των τριών αναστολέων πρωτεάσης σε συνδυασμούς με νουκλεοτίδια φαίνεται ότι είναι ανάλογα ισχυρές. Τις δυνατότητες αυτές για ουσιαστική μείωση στους δείκτες εξέλιξης της νόσου και βελτίωσης της κλινικής πορείας επισημαίνουν σημαντικοί ερευνητές και, κάποιοι απ' αυτούς, αρχίζουν με δικαιολογημένη αισιοδοξία να θέτουν πλέον το ζήτημα της "εκρίζωσης" (eradication) του HIV.

Απομένει βεβαίως να απαντηθεί στην πράξη το μεγάλο ερώτημα του χρόνου έναρξης της αγωγής. Πότε δηλαδή πρέπει να ξεκινά η θεραπευτική αγωγή και με πόσα (τρία ή περισσότερα) φάρμακα.



10. Εμβόλιο
Υπάρχουν ελπίδες ότι τελικά θα ανακαλυφθεί αποτελεσματικό εμβόλιο; Τι γίνεται με τις έρευνες στον τομέα αυτό;


Στον τομέα της έρευνας, και της θεραπείας καταβάλλονται προσπάθειες που δεν έχουν προηγούμενο. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Με δεδομένες τις περίπου 18 εκατομμύρια λοιμώξεις που έχουν συμβεί παγκοσμίως από την αρχή της πανδημίας και την εκτίμηση ότι το έτος 2000 ο συνολικός αριθμός θα ανέλθει στα 30-40 εκατομμύρια, είναι καταφανής η ανάγκη για την ανακάλυψη ενός αποτελεσματικού εμβολίου.

Η ανάπτυξη όμως ενός τέτοιου εμβολίου, φαίνεται ότι θα είναι μια μακρόχρονη και επίπονη διεργασία. Δύο είναι οι κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η επιστήμη στην προσπάθεια αυτή:
(α) Η έλλειψη πληροφόρησης για τις ανοσολογικές απαντήσεις που συσχετίζονται με την προστασία εναντίον του ιού και,
(β) Η μεγάλη ικανότητα του ιού να μεταλλάσσεται γενετικά.
Αυτά τα δύο προβλήματα είναι αλληλένδετα. Το πρώτο περιορίζει την ικανότητά μας να σχεδιάσουμε ορθολογιστικά εμβόλια βασισμένα σε μια συνετή επιλογή των σχετικών επιτόπων που βρίσκονται στις διάφορες ιϊκές πρωτεϊνες. Δεν ξέρουμε επίσης ποιά είναι η βιολογική και αντιγονική σημασία της μεγάλης μεταλλακτικής ικανότητας του ιού. Η ικανότητα αυτή είναι και το μεγαλύτερο κώλυμα για την ανάπτυξη εμβολίων.


ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΟΥ ΙΟΥ HIV

Το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας, προκαλείται από 2 διαφορετικούς τύπους ρετροϊών: τον HIV-1 και τον HIV-2. Αλλοι συγγενικοί ιοί έχουν ανακαλυφθεί και σε άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, και ονομάστηκαν SIV (Simian Immunodeficiency Viruses). Βρέθηκαν σε χιμπαντζήδες και στον πίθηκο macacus στην Αφρική.

Φυλογενετικές αναλύσεις των νουκλεοτιδικών αλληλουχιών των γονιδίων του φακέλλου (env) και του πυρήνα (cor), από ένα μεγάλο αριθμό HIV-1, έχουν αποδείξει την ύπαρξη τουλάχιστον 9 διαφορετικών γενετικών υποτύπων (κλάδων) του HIV-1 στους οποίους δόθηκαν οι ονομασίες από το Α μέχρι το Ι. Οι γενετικοί αυτοί υπότυποι αποτελούν την μείζονα ομάδα Μ του HIV-1 και διαφέρουν το ίδιο ο ένας με τον άλλο, αν και οι υπότυποι B και D μοιάζουν πιό πολύ μεταξύ τους. Τελευταία, σε ασθενείς από το Καμερούν, βρέθηκε και μια δεύτερη ομάδα HIV-1 μακρινής συγγένειας με τους ιούς της ομάδος Μ. Ονομάστηκε ομάδα ιών "Ο" (από το outliers). Αυτή η ομάδα είναι πολύ ετερογενής και στην πραγματικότητα μπορεί να συνιστά ένα αριθμό διαφορετικών γενετικών υποτύπων οι οποίοι πρέπει να αναγνωριστούν και να χαρακτηριστούν.

Είναι πάντως σημαντικό να τονιστεί ότι αυτοί οι γενετικοί υπότυποι ή κλάδοι, δεν είναι απαραίτητα ισοδύναμοι με αντιγονικούς ή ανοσολογικούς υπότυπους και προς το παρόν δεν είναι γνωστό ποιά θα μπορούσε να είναι η σχέση τους με τυχόν προστασία με κάποιο εμβόλιο.


ΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΟΥ HIV

Η εκτεταμένη γενετική ποικιλλομορφία του HIV οφείλεται κυρίως στην μεγάλη συχνότητα λαθών της ανάστροφης μεταγραφάσης (reverse transciptase) του ιού με τελικό αποτέλεσμα περίπου 10 αλλαγές στο γένωμα ανά κύκλο αναπαραγωγής. Εκτός από υποκαταστάσεις, συμβαίνουν και διαγραφές και προσθήκες. Πιο εκτεταμένες είναι οι γενετικές μεταλλάξεις στο γονίδιο του φακέλλου (env) αν και μεταλλάξεις συμβαίνουν και σε άλλα γονίδια.
Ο ιός μεταλλάσεται συνεχώς και μέσα στον οργανισμό των ίδιων των ασθενών. Ενας ασθενής είναι συνήθως φορέας ενός πλήθους από στενά συγγενικές αλλά διαφορετικές ποικιλίες ιών. Η ετερογένεια αυτή δεν ξεπερνά συνήθως το 2-5% στο γονίδιο του φακέλλου. Από την άλλη πλευρά, σε ιούς από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές του κόσμου, το φάσμα της γενετικής ποικιλλομορφίας εκτείνεται στο 20-30% για το γονίδιο του φακέλλου.
Εαν η ανάπτυξη της ανοσίας εξαρτάται από την μεταβλητότητα των HIV αλληλουχιών, τότε η ανάπτυξη του εμβολίου θα γίνει ένας κινούμενος στόχος και συνεχώς θα απαιτείται η προσαρμογή του, όπως στην περίπτωση του εμβολίου της γρίππης.
Σαν να μην φτάνουνε αυτά, πρόσφατες έρευνες έχουν δώσει ενδείξεις ότι συμβαίνει στο οργανισμό (in vivo) γενωμικός ανασυνδυασμός με αποτέλεσμα τη δημιουργία βιολογικά ενεργών ιών με γένωμα - μωσαϊκό. Το φαινόμενο αυτό αυξάνει έτσι την γεννετική ποικιλλομορφία του HIV. Αυτό μπορεί να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι μια ενεργός λοίμωξη με ένα στέλεχος ιού, δεν προσφέρει απαραίτητα προστασία έναντι της λοίμωξης με ένα άλλο στέλεχος του ιού.
Πειράματα πάντως με εμβόλια από ζώντες - εξασθενημένους SIV στους macacus επιτρέπουν μια αισιοδοξία στον τομέα αυτό.


ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ

Ενώ οι επιστήμονες συμφωνούν ότι είναι ανάγκη να βρεθεί κάποιο προληπτικό εμβόλιο, λίγη συμφωνία υπάρχει για το ποιά θα είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του εμβολίου (-ων), τον τύπο της ανοσολογικής απάντησης που θα προκαλεί και πότε και πως θα προχωρήσουμε σε κλινικές δοκιμές σταδίου ΙΙΙ (phase III trials, δοκιμές δηλ. της αποτελεσματικότητας στον άνθρωπο).
Ορισμένοι διατείνονται ότι πρέπει να υπάρξει περαιτέρω έρευνα και ότι δεν πρέπει να προχωρήσουμε σε δοκιμές σταδίου ΙΙΙ, πριν κατανοήσουμε ακόμα καλύτερα τις ανοσολογικές διεργασίες. Αλλοι, ισχυρίζονται ότι μερικά από τα ήδη υπάρχοντα υποψήφια εμβόλια (που βασίζονται σε ανασυνδυασμένες πρωτεϊνες του φακέλλου), προκάλεσαν ικανοποιητική ανοσία στους χιμπαντζήδες που δοκιμάστηκαν, ήταν ασφαλή και ανοσογόνα σε ανθρώπους σε δοκιμές σταδίου Ι/ΙΙ και επομένως είναι κατάλληλα για δοκιμές σταδίου ΙΙΙ.
Μια από τις ανοσολογικές διεργασίες που θα μπορούσε να αποτελέσει στόχο της έρευνας, είναι και η μείωση του ιϊκού φορτίου που ακολουθεί τα αρχικά υψηλά επίπεδα ιαιμίας, διεργασία χαρακτηριστική των πρωτοπαθών λοιμώξεων. Η μείωση αυτή, συμπίπτει με την εμφάνιση των HIV ειδικών CD8+ κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων (πριν την εμφάνιση των εξουδετερωτικών αντισωμάτων).
Μια άλλη προσέγγιση, προήλθε από την μελέτη των χρόνιων μή - εξελισσόμενων φορέων (ατόμων δηλ. που είναι για πολλά χρόνια φορείς, χωρίς να έχουν νοσήσει). Στην πραγματικότητα, τα χαμηλά επίπεδα ιαιμίας, φαίνεται να είναι οι πιό σημαντικοί προγνωστικοί δείκτες για την παρατεταμένη επιβίωση των μολυνθέντων. Αλλα άτομα που μελετώνται, είναι αυτά που φαίνεται να μη μολύνονται παρά τις συχνές ή/και τις εκτεταμένες επαφές με τον ιό (είτε με την περιγεννητική είτε με την σεξουαλική οδό μετάδοσης). Σ' αυτές τις περιπτώσεις έχει προταθεί ότι μια τέτοια "αντίσταση" οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, αλλο-ανοσοποίηση σε κυτταρικά αντιγόνα ή σε φυσική επίκτητη κυτταρική ανοσία, σαν αποτέλεσμα έκθεσης σε υπολοιμωξιογόνες δόσεις ιού.
Επίσης, αντισώματα που είτε χορηγήθηκαν παθητικά είτε δημιουργήθηκαν ενεργητικά μετά από εμβολιασμό με υποψήφια εμβόλια, προστάτεψαν από τη λοίμωξη πειραματόζωα, δείχνοντας ότι και τα εξουδετερωτικά αντισώματα παίζουν και αυτά το δικό τους ρόλο. Εχει υποστηριχτεί ότι ένα αποτελεσματικό εμβόλιο, πρέπει να προκαλεί την παραγωγή αντισωμάτων έναντι διαμορφωμένων επιτόπων που βρίσκονται στα ολιγομερή gp120 μόρια. Και εδώ υπάρχουν άλλες απόψεις που υποστηρίζουν ότι η παρουσία των εξουδετερωτικών αντισωμάτων δεν είναι απαραίτητη για την επίτευξη ανοσίας.
Από το 1987, έχουν δοκιμαστεί πάνω από 21 εμβόλια εναντίον του HIV-1. Δύο υποψήφια εμβόλια που χρησιμοποιούν τα ανασυνδυασμένα μόρια rgp120MN και rgp120SF2 (Subunit Recombinant Envelope Vaccines) βρίσκονται στο στάδιο δοκιμών ΙΙ στις ΗΠΑ σε 300 υγιείς εθελοντές.
Τα εμβόλια με ζώντες εξασθενημένους ιούς υπόσχονται αρκετά, αλλά έχουν κάποιο ρίσκο όταν θα πρέπει να δοκιμαστούν σε ανθρώπους.
Μια άλλη κατηγορία εμβολίων είναι αυτή που χρησιμοποιεί τα συνθετικά V3 πεπτίδια. Οι μελέτες εδώ βρίσκονται σε εξέλιξη.
Μέχρι στιγμής καμμιά χώρα δεν έχει προχωρήσει σε δοκιμές σταδίου ΙΙΙ. Φαίνεται όμως ότι αυτό θα γίνει σύντομα, κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες. Οι δοκιμές αυτές θα αποτελέσουν μια τεράστια επιστημονική και κοινωνική πρόκληση. Θα κοστίσουν πολύ και θα είναι μακρόχρονες. Ομως, με 15000 νέα κρούσματα κάθε μέρα, είναι μια επιτακτική ανάγκη.


11. Στοματικό sex
Είναι ασφαλές το στοματικό sex ;


Πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο ιός του AIDS έχει βρεθεί και στα υγρά του κόλπου των γυναικών, αλλά και στο σπέρμα και στο προστατικό υγρό (το πρώτο διαφανές υγρό που βγαίνει) των ανδρών. Αυτό σημαίνει ότι ερχόμενοι σε επαφή με τις σεξουαλικές εκκρίσεις ενός συντρόφου που είναι μολυσμένος (-η), εκτιθέμεθα σε κάποιο κίνδυνο. Συνιστούνται λοιπόν ανεπιφύλακτα μέτρα ασφαλείας.

12. Φιλί
Πόσο ασφαλή είναι τα φιλιά στο στόμα;


Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο ιός του AIDS δεν βρίσκεται στο σάλιο ή βρίσκεται σε απειροελάχιστες ποσότητες. Οταν δύο "υγιή" στόματα φιλιούνται, ακόμα κι όταν η γλώσσα εισέρχεται βαθιά στο στόμα του άλλου, δεν υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος.
Ομως, ο καθένας μας έχει φορές που παρουσιάζει αιμορραγία από τα ούλα ή κάποια μικρή πληγή στα ούλα. Μερικοί δε, το έχουν αυτό πολύ συχνά. Αν αυτό ισχύει και για τους 2 που φιλιούνται και περάσει αίμα από το στόμα του ενός στο στόμα του άλλου, τότε υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης του ιού. Πάντως δεν γνωρίζουμε ακριβώς τις πιθανότητες αυτές.

13. Τι προφυλάξεις πρέπει να παίρνω όταν βρίσκομαι σε bar ή club ;

Μερικά από τα άτομα που συναντάς στα clubs, βρίσκονται εκεί κάθε βράδυ και έχουν πάει με πολλούς άλλους πριν από σένα. Ο οποιοσδήποτε λοιπόν από αυτούς μπορεί να είναι φορέας του ιού ή κάποιου άλλου αφροδίσιου νοσήματος.
Εάν πίνεις πολύ αλκοόλ ή άλλα ναρκωτικά και είσαι "high", μπορεί να επηρεαστεί η σωστή κρίση σου για πολλά πράγματα και φυσικά και για το sex. Πρόσεξε λοιπόν: όταν είσαι "high" κινδυνεύεις να μολυνθείς. Ακόμα κι αν χρησιμοποιείς προφυλακτικά, μπορεί να μην είσαι αρκετά νηφάλιος ώστε να τα χρησιμοποιήσεις σωστά.


14. Μετάδοση από τη μάνα στο παιδί - πιθανότητες
Ποιές είναι οι πιθνότητες να μεταδώσει τον ιό μια μητέρα στο νεογέννητό της;


Η μετάδοση από μητέρα σε παιδί μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού (με τα κολπικά υγρά) ή με τον θηλασμό. Παρ' όλα αυτά η φύση φαίνεται να προστατεύει πολύ τα παιδιά (απίστευτα θα λέγαμε). Ετσι οι πιθανότητες να μολυνθεί ένα παιδί που γεννιέται από μιά μάνα που είναι φορέας ή ασθενής, κυμαίνονται από 7 - 39 % (Μέσος Ορος=12,9%).

15. Εργαστηριακή διάγνωση
Πως γίνεται η διάγνωση και τι εξετάσεις απαιτούνται;


Η διάγνωση γίνεται με μια ειδική εξέταση αίματος που σχεδόν όλα τα νοσοκομεία έχουν τη δυνατότητα να κάνουν. Επίσης, μιας και τέτοια εξέταση γίνεται στο αίμα όλων των αιμοδοτών, κάποιος που είναι εθελοντής αιμοδότης, θα ειδοποιηθεί αμέσως σε περίπτωση που βρεθεί θετικός για τη νόσο.

16. Ποιές είναι οι πιθανότητες να μολυνθεί κάποιος κατά τη σεξουαλική πράξη; (με μία φορά)

Η πιθανότητα να μολυνθεί κάποιος κατά την σεξουαλική πράξη είναι άγνωστη, δεν πρέπει όμως να είναι ψηλή. Σ' αυτό συνηγορεί και η παρατήρηση ότι το 50% των γυναικών που συζούν με οροθετικό άνδρα και έχουν μαζί του κανονικές σεξουαλικές σχέσεις, δεν μολύνονται από τον ιό. Για ποιό λόγο το άλλο 50% δεν μολύνεται, είναι άγνωστο (πιθανώς, έχει σχέση με το είδος των σεξουαλικών πράξεων, την ατομική ευαισθησία και τα προφυλακτικά μέτρα).

17. Τρύπημα με βελόνα
Πόσο εύκολο είναι να κολλήσει κάποιος που τρυπήθηκε με βελόνα που περιέχει μολυσμένο αίμα;


Εχουν αναφερθεί περιστατικά για ιατρούς ή νοσοκόμες που μολύνθηκαν από τρύπημα βελόνας. Είναι όμως ελάχιστες περιπτώσεις. Κάποιες μελέτες, έχουν υπολογίσει τον κίνδυνο μόλυνσης από τυχαίο τρύπημα βελόνας στο 0,3 % , με λίγα λόγια στους 300 γιατρούς ή νοσοκόμες που θα τρυπηθούν, μόνο ένας ή μία θα μολυνθεί. Είναι πολύ πιο εύκολο να μολυνθεί κάποιος από τον ιό της Ηπατίτιδος Β.